Social Return bij aanbesteding

Aanbesteders beschikken over verschillende instrumenten om sociale en milieuaspecten in overheidsopdrachten op te nemen. Veel aanbesteders verplichten de winnaar van een aanbesteding een bepaald percentage van de opdrachtsom te besteden aan de inzet van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij de uitvoering van de opdracht. Dit fenomeen staat bekend als ‘Social Return on Investment’ (SROI) of 'Social Return'. Maar hoe ver mogen aanbesteders gaan het stellen van eisen op het gebied van SROI?

Hieronder komen verschillende aspecten van SROI bij aanbesteden aan de orde. Dit artikel betreft in de eerste plaats aanbestedingen waarop deel 2 of deel 3 van de Aanbestedingswet van toepassing is (in de volksmond ‘Europese aanbestedingen’). Veel uitgangspunten gelden ook voor nationale en meervoudig onderhandse procedures.

Welke regels zijn van toepassing op SROI?

Een door de aanbesteder opgelegde verplichting om bij de uitvoering van de opdracht personen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten is aan te merken als een ‘bijzondere voorwaarde’ in de zin van artikel 2.80 van de Aanbestedingswet. Volgens deze bepaling (die via art. 3.63 van overeenkomstige toepassing is verklaard op speciale-sectoropdrachten) mag een aanbesteder onder de volgende condities bijzondere voorwaarden stellen aan de uitvoering van de opdracht:

• De voorwaarden moeten verband houden met het voorwerp van de opdracht.
• De voorwaarden moeten in de aankondiging van de opdracht of de aanbestedingsstukken zijn opgenomen.

Daarnaast zullen bijzondere voorwaarden in overeenstemming moeten zijn met de algemene beginselen van het aanbestedingsrecht, met name de beginselen van gelijke behandeling, non-discriminatie, transparantie en proportionaliteit.

Wanneer zijn SROI-eisen proportioneel?

Veel klachten van ondernemers over SROI zien op de proportionaliteit van de gestelde voorwaarden. Het is voor veel aanbesteders gebruikelijk om te eisen dat 5 % van de opdrachtsom moet worden besteed aan SROI. SROI vereist echter maatwerk.

De volgende handvatten, die zijn ontleend aan een advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts, kunnen behulpzaam zijn bij het stellen van proportionele SROI-eisen:

1. De arbeidscomponent is van groot belang, met name voor het bepalen van de hoogte en de berekeningsgrondslag van het percentage dat aan SROI moet worden besteed.
2. Het streefpercentage is 5 %. Het percentage moet proportioneel en flexibel worden toegepast.
3. Het streefpercentage wordt in principe toegepast op de opdrachtsom, tenzij de opdracht kapitaalintensief is of de loonsom van de opdracht laag is. In dat geval wordt het percentage berekend over de loonsom. Als de loonsom in plaats van de opdrachtsom als berekeningsgrondslag geldt, kan eventueel een hoger percentage dan 5 % proportioneel zijn. Als de loonsom lager is dan € 250.000,- excl. btw wordt in het geheel geen SROI-eis gesteld.
4. De SROI-eis moet direct verband houden met de opdracht. De invulling van de SROI-eis moet daarom binnen de uitvoering van de aanbestede opdracht plaatsvinden.
5. Tot slot is de aard van de opdracht is van belang. Als de opdracht betrekking heeft op specialistische diensten van intellectuele aard, zoals ict- of ingenieursdiensten, kan het tewerkstellen van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt een lastige opgave zijn voor de opdrachtnemer. Dan is een SROI-eis al snel disproportioneel, zelfs als de loonsom van de opdracht hoog is.

Let op: deze handvatten gelden alleen voor overheidsopdrachten voor werken en diensten. Overheidsopdrachten voor leveringen hebben vaak een kleine arbeidscomponent. Het stellen van SROI-eisen is dan al snel disproportioneel.

Mag aanbesteder SROI-eisen beperken tot inzet eigen inwoners?

Soms bepaalt een aanbesteder uitdrukkelijk dat de bij de uitvoering van de opdracht te betrekken personen met een afstand tot de arbeidsmarkt uit de eigen streek moeten komen. Dit staat echter op gespannen voet met de beginselen van gelijke behandeling en non-discriminatie. Een dergelijke voorwaarde kan het namelijk voor ondernemers die buiten de streek komen, moeilijker maken om in te schrijven.

Is SROI als gunningscriterium vorm te geven?

SROI is in principe ook als gunningscriterium vorm te geven, bijvoorbeeld door punten toe kennen aan inschrijvers die bereid zijn (extra) personen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten bij de uitvoering van de opdracht.

Meer weten?

Wilt u meer weten over Social return on Investment bij aanbestedingen of SROI-eisen laten toetsen? Neem dan vrijblijvend contact op met Van Heeswijck Aanbestedingsadvocaat.

Gerelateerde blog

Hieronder vindt u een link naar een blog over een zaak bij de Commissie van Aanbestedingsexperts over SROI.

• SROI-eis en proportionaliteit.